EGLİ’NİN ÖNGÖRDÜĞÜ AOÇ
1934 TARİHLİ “GAZİ ÇİFTLİĞİ TADİLAT ESKİSİ” Ernst Arnold Egli tarafından Atatürk Orman Çiftliği’nin gelecekteki gelişimini belirlemek üzere yapılmış bir çizimdi. 1925 yılından 1934 tarihine kadar Gazi Çiftliği’ndeki yapılaşma Alman müteahhitlik şirketi Philip Holzmann ve İktisat Vekaleti üzerinden yürütülmüştü. Çoğunlukla mimar ve mühendisleri şirket elemanı olan bu dönemin mimarlık ürünleri, alçakgönüllü depo yapıları, tek ve iki katlı küçük konut ve lojmanlar, servis yapıları, ağıl ve barakalar olarak anılabilir. Yine üzerinde saat olan Gazi Çiftliği Müdüriyeti ile Gazi Köşkü ya da Kuleli Köşk olarak anılan tek katlı yapı da bu dönemin ürünüdür. 1927 yılında Türkiye’ye gelen Egli, Karadeniz ve Marmara Havuzu’nun da açık su toplama deposu (rezervuar) olarak tasarlanıp inşa edilmiş olduğu dönemin ardından, Gazi tarafından 1929 yılında Marmara Köşkü’nü ve Marmara Havuzu üzerinde Kapıdağ Yarımadası’nı temsil eden küçük bölgede de İzmir Köşkü’nü tasarlamakla görevlendirildi. Ayrıca tasarladığı Vaziyet Planı’na göre, 12 ikiz dubleks konutu Bira Fabrikası Memur ve Amele Lojmanları olarak tasarlayıp inşa edecek; Gazi’nin manevi kızı Ülkü için bir konut tasarlayacak; yine aynı yaşam çevresinin Bira Fabrikası Hamamı’nı çizecek; 10. Yıl İlkokulu’nu, zaten uzmanı olduğu eğitim yapılarının bir ilk örneği olarak gerçekleştirecekti. Varolan ve 1926 yılında yapılmış olan Bira Fabrikası’nın bir ek yapı ile büyütülmesi ve son halinin verilmesi işi de Egli döneminde, 1937’de gerçekleşti: Bira Fabrikası Lokantası ve Bira Salonu, aynı yıl içinde inşa edilecekti.
Egli’nin 1934 tarihli Tadilat Eskizi, ana hatları ile Çiftliğin gelişmesini belirliyor; onun kadastral harita üzerinden olagelen gelişimini, planlama ve mimari açısından belli ilkelere oturtuyordu. Bu ilkelerden başlıcası, yerleşimi bir “mihver” (eksen) sistemine oturtmasıydı: “Tabiate yakın ve insan çalışkanlığı ile bir parkın vücuda getirilebilmesi için mihver sistemi ile başlamak en muvafıktır. Mihver, çiftliğin bütün kuruluşunun aslını teşkil etmelidir. ancak istenilen bu mihver kararlaştırıldıktan sonra, bu mihver üzerinde bir nokta tespit ederek diğer noktasına gelmeli. Mihverin başlangıç, kademe kademe yükseliş, nihayeti ve devamı olmalıdır.” (Alpagut, 2010b) 1932 Ankara Planı Müellifi Hermann Jansen’in Çiftlik için yaptığı, özellikle trafiği ve dolaşımı önemseyen eskizlerle melezleşen Egli Planı’nin getirdiği nitelikli çevre, etkilerini bugün de hala sürdürüyor.
Yalçın Yılar ve Kamran Farshchi’nin tasarlayıp gerçekleştirdiği “Atatürk Orman Çiftliği (1925-1937)” filmi, ilk dönem yapılarının kimilerinin eksik olmasına karşın, Egli’nin öngördüğü Gazi Çiftliği’nin anahatlarını sunmaya, 1937-38 yılları için düşünsel ve görsel empati ortamı kurmayı amaçlamakta. AC
